Nuruosmaniye Külliyesi; Osmanlı mimari anlayışından uzak, barok tarzı batılı mimari anlayışın denendiği, süs ve işlemelerin çokça kullanıldığı bir külliyedir. Külliye’nin yapımına I. Mahmut zamanında başlanmış, Sultan’ın ömrü bitirmeye vefa etmeyince, III. Osman tarafından bitirilmiştir.

Külliyenin mimarı hakkında kesin bir bilgi elimizde olmasa da bazı kaynaklarda Rum olduğu sanılan, külliye baş mimarı Simeon Kalfa tarafından yapılmış olduğu söylenmektedir. Külliye planında; cami, kütüphane, türbe, imaret, medrese, sebil, hünkâr mahfili ve çeşme bulunur.

Cami

Cami’nin merkezi, koca bir kubbeyle örtülüdür ve bu kubbe Osmanlı camilerinde kullanılmış en büyük kubbelerden biri olma özelliğine sahiptir. Mihraptaki çıkıntılar ve silmeler Osmanlı mimari geleneğiyle bağdaşmayan, aykırı bir tarzdır. Cami, Fatma Hanım Mescidinin yerine, 1749 Ocak’ından 1755 Aralık’ına kadar süren zaman diliminde inşa edilmiştir. Camide bulunan yazıların büyük bir bölümü; Hattat Bursalı Ali Efendi, Mehmet Rasim, Seyyid Abdulhalim ve Fahrettin Yahya tarafından yazılmıştır. Duvarları çevreleyen içbükey kornişlerde Fetih Suresi yazılıdır ve camide “S” ve “C” biçiminde eğrisel kemerler kullanılmıştır.

İkişer şerefeli iki minaresiyle ve çevresi küçük kubbelerle çevrilmiş “U” şeklindeki avlusuyla farklı bir hava yakalayan Nuruosmaniye Külliyesi’nde kullanılan barok ve rokoko bezemeler, Osmanlı ustalarının elinde farklılaşmış ve eşsiz sanatsal süslemeler olmayı başarmıştır.

Mimari Yapısı

Barok üslubun etkisiyle meydana gelen bu karakteristik caminin iç avlusu, klasik plan esasından bütünüyle ayrılmış olup, yarım daire şeklinde 12 sütun üzerine oturan 14 kubbesi bulunmaktadır. Caminin asıl iç kısmı kare plan üzerine yapılmıştır ve mihrabı çıkıntılıdır. Çapı hayli geniş olan yüksek kubbe, duvarlar üzerine oturan kemerler tarafından taşınmaktadır. Cami beş sıra halinde 174 pencere tarafından aydınlatılmaktadır ki, bu pencereler camiye fazlaca bir aydınlık sağlamaktadır. Pencereler alçıdan ve barok stilindedir. Kubbe kemerlerinin duvar üzerindeki bitiminde bir kuşak halinde Fetih Suresi yazlıdır.

Ana giriş kapısının üzerinde müezzin mahfeli, yanlarda mahfeler, mihrabın sonunda ise büyük bir ramp ile çıkılan odaları bulunan altın yaldızlı bir Hünkar Mahfili bulunmaktadır.
Mükemmel bir akustik sistemi olan camiin dengesini kontrol etmek için mihrabın iki yanına döner terazi sütunlar yapılmıştır. Alemleri taştan ikişer şerefeli iki minaresi vardır.

Diğer Yapılar

Önünde üç kemerli bir revak bulunan, kubbeli ve dörtgen türbenin dış yüzey işlemeleri İtalyan baroğunu yansıtır. Külliye I. Mahmut tarafından yapılmış olsa da Külliye türbesinde III. Osman’ın annesi Şehsuvar Valide Sultan’ın sandukası bulunur.

Caminin güney cephesinin batı yakasında imaret, doğu yakasında ise medrese bulunur. Medrese revaklı olup, orta avluyu çevreleyen odalardan müteşekkildir. İmaret ise küçük bir avlu, mutfak ve yemekhaneden meydana gelmiştir. Medrese ve imaret günümüzde Kuran kursu olarak faaliyet göstermektedir.

Külliye Kütüphanesi’nde ana kubbeyi dört sütunun taşıdığı ve iki tane yarım kubbeyle bu ana kubbenin desteklendiği görülür. Ayrıca daha sonra ilave odalarla güçlendirilmiş olan kütüphanenin altında bir bodrum bulunmaktadır. Nuruosmaniye Külliyesi bir teras üzerine bina edilmiş ve üç yönde bu terasların altına dükkânlar yerleştirilmiştir. Bu dükkânlar bugünde kullanılmaktadır.

Osmanlı mimarisinde bir dönüm noktası olan Nuruosmaniye Külliyesi, diğer külliyelerden ayrı tutulmalıdır. Batılılaşma eğilimlerin mimaride de kendini göstermeye başladığı bir dönemde, batı mimarisinden etkilenen bu külliye, kentin koşuşturması içinde ilk günkü ihtişamını korumayı başarmıştır.

Kaynak: www.ibb.gov.tr

İstanbul Camileri Fotoğraf Galerisi için Tıklayın