Fayton

Reşad Ekrem Koçu

Aslı Fransızcadan, Phaeton (Faeton); körüklü açık binek arabası’’ (Şemseddin Sami, Kaamûsi Türkî). Dört tekerlekli, ön tekerlekleri küçük, arka tekerlekleri büyük, tek oklu ve çift at koşulur, öndeki arabacı yeri yüksekde, körük çekildiği zaman arabacı körük dışında kalır. Arabaya ön ve ard tekerleklerin çamurlukları arasına yerleştirilmiş basamakla binilir; dört kişilik arabadır, iki kişi, yüzleri gidiş istikaametinde arkaya sábit yere, iki kişi de onların karşısına, bakan iner bir yere oturur. Körük bilhassa yağmurlu havalarda çekilip açılır; bacakların ıslanmaması için de diz üstüne çekilir bir muşambası vardır; körük dışında kalan arabacılar da, bir gocuk yahud yağmurluk giyerler. Arabacı yerinin iki yanında da birer feneri vardır. 
İstanbul`a, dolayısı ile Türkiye`ye Sultan Abdülmecid devrinde, önce konak ve saray arabası olarak girdi; Sultan Abdüláziz devrinde de kira faytonları kullanılmaya başlandı. O devirlerde İstanbul`un tek nakil vasıtası atlı binek arabaları olup biri körüklü ve açık araba olan faytonlar, diğer ikisi de kapalı arabalar olan ‘‘Lando’’lar ile ‘‘Kupa’’lardı. İkinci Sultan Abdülhamid zamanında kadınların faytona binmeleri yasaktı. 
Kira faytonları iki kısımdı, bir kısmı her gün piyasaya çıkardı; bir kısmı lüks faytonlardı, piyasaya çıkmaz, ahırlarda, arabalıklarda durur, varlığı hususi araba tedárik edecek mertebeye varmamış, fakat kira arabası ile dolaşmayı da kendilerine yediremeyenler tarafından haber salınarak tutulur, içine, konak arabası cakası ile binilirdi. 
İstanbul`un kira faytonları ilk zamanlar gayet süslü, pırıl pırıl arabalardı, fayton sürücüleri çehresi güzelşehlevend delikanlılardan seçilir, o gençler pek süslü giydirilirdi, kıyafetleri için de umumiyetle Rumeli kesimi cebken ve potur tercih olunurdu. (...) 
Son zamanlarda faytonların çoğu eski, arabacıların kılık kıyafeti de arabaları kadar pejmürde idi. Müşteri bekleme durak yerleri Eminönü Meydanı, Sirkeci İstasyonu önü, Sultan Ahmed Meydanı, Fatih, Edirnekapısı, Beyoğlu`nda Tünel önü, Galatasaray`ı, Taksim Meydanı, Harbiye, Karaköy idi. Faytonu çokca bulunan semtlerden bazıları da Beşiktaş, Sarıyer, Beykoz, Üsküdar, Bakırköy, Yeşilköy, Kadıköy, Erenköy, Kartal, Maltepe, Pendik ve Büyükada idi. 
Kira faytonları zamanımızda motorlu nakil vásıtaları karşısında tamamen ortadan kalkacak kadar azalmışdır. İstanbul içinde hemen hiç kalmamıştır, Beyoğlu tarafı da öyledir. Motorlu vasıta sokulmayan Büyükada`nın yiegáne nakil vasıtasıdır, pek az olarak Yeşilköy`de, Kadıköy`de, Erenköy`de, Pendik`te de faytona rastlanır. (...) 

REŞAD EKREM KOÇU
Kaynak: (İstanbul Ansiklopedisi. Sayfa 5585-86)

Paylaş:

İstanbul Fotoğrafları İstanbul Tarihi İstanbul Müzeleri Dini Mekanlar Tarihi Eserler İstanbul İlçeleri Daha Fazlasını Göster

SAYFAYI PAYLAŞIN

Facebook Twitter İnstagram Pinterest Mesaj Email
KAPAT

HAKKIMIZDA

Hakkımızda iletisim Yasal Uyarı Reklam Android Apple
KAPAT