(14 Haziran 1879, Bodrum - 28 Ocak 1953, İstanbul) Yergi şiirleriyle, kalenderce ve kural tanımaz yaşantısıyla, içki düşkünlüğüyle tanınan şair ve neyzen. ‘‘Neyzen Tevfik’’ diye anılır. 

Babası Bafralı Hafız Hasan Fehmi Efendi`nin rüştiye öğretmeni olarak görevli bulunduğu Bodrum`da dünyaya geldi. Çocukluğunun bir bölümünü Urla`da geçirdi. Gençlik yıllarında İzmir`de yaşadı. Burada Mevlevî dergáhına devam etti.

Edebiyat çevreleriyle tanıştı. Yergi ustası Eşref, Tevfik Nevzat, Bıçakçızade Hakkı, Abdülhalim Memduh, Tokadizade Şekib`le dostluk kurdu. 1898`de Muktebes gazetesinde ilk şiiri yayımlandı.

1899`da geldiği İstanbul`da da edebiyat ve musiki çevrelerine girdi. Bir süre medrese derslerine, Yenikapı ve Galata mevlevihánelerine devam etti. Daha sonra Bektaşî muhitlerine de girdi.

Yaşamı Sirkeci ve Şehzadebaşı kahvelerinde, Galata ve Beyoğlu meyhanelerinde geçiyordu. Sarhoşken yaptığı konuşmalarla ve yergileriyle II. Abdülhamid yönetiminin dikkatini çekti ve mimlendi. 1903`te Mısır`a kaçtı. Burada kaldığı beş yıl boyunca bir süre Bektaşî tekkesinde yaşadı.

1908`de II. Meşruiyet ilan edilince İstanbul`a döndü. Ölümüne kadar zaman zaman başka şehirlere gitmekle birlikte, İstanbul`da kendine özgü çizgidışı yaşamını sürdürdü. 

Neyzen Tevfik`in şiirlerinde Eşref`in ve Mehmet Akif`in etkileri görülür. Genelde ayıp sayılan kelimeleri kullanmaktan çekinmez. Dilinin ucuna geldiği gibi yergilerini söyler. Kalenderliği, yönetimleri eleştirmesi, alaycılığı ve halktan yana olması, kendisinin geniş halk yığınlarınca tanınıp sevilmesine yol açmıştır.

İçki düşkünlüğü nedeniyle sık sık hastanelerde tedavi gören Neyzen Tevfik birçok şiirini Bakırköy ve Haydarpaşa hastanelerinde yazmıştır. ‘‘Tercüme-i Hálim’’ adlı uzun şiirinde 1919`a kadarki yaşamını anlatır. Bu şiirde İstanbul`a gelişi, İstanbul`daki yaşamı da yer alır.

Sirkeci, Eyüp, Fatih, Fethiye, Langa, Galata, Beyoğlu söz konusu edilir. 1919 tarihli ‘‘İstanbul’’ ise İstanbul`un ve memleketin karanlık günlerini yansıtan, yönetimi eleştiren bir şiirdir. Neyzen Tevfik dörtlüklerinden birçoğunda da İstanbul`un aksayan belediye hizmetlerini yermiştir. 

Neyzen Tevfik İstanbul`la ilgili yergilerinden çok, kendi yaşantısıyla bir dönem İstanbul`un simgesi olmuştur. Kahvelerde, meyhanelerde, bekár odalarındaki yaşantısı, kendisine gönülden ilgi gösteren varlıklı kişilerden kaçması, şair ve neyzen yanıyla İstanbul`un aydın çevrelerinde gördüğü saygı ile kendine özgü bir yer edinmiştir.

Canı isterse dönemin en seçkin devlet, edebiyat ve sanat adamlarıyla aynı sofrada içmiş, canı isterse en süfli meyhanelerde berduşlarla, bitirimlerle dostluk kurmuş, yaşamıştır. Elinde neyi, sırtında torbası, arkasında köpeği ile İstanbul`un dilediği semtinde, káh bir viranede, káh bir kovukta, káh bir konakta yaşamıştır.

ERAY CANBERK

Kaynak: (İstanbul Ansiklopedisi. Tarih Kurumu Yayını.)